قلعه اردشیر کرمان یکی از چندین قلعه‌ای است که در زمان اردشیر بابکان و به دستور وی در کرمان بنا شده است. اردشیر قلاع دیگری نیز در دیگر شهرهای دیگری از استان فارس، از جمله فیروزآباد بنا کرده بود. موقعیت قلعه اردشیر کرمان بر بالای یک تپه در جنوب شرق کرمان قرار دارد. بنا شدن این قلعه دفاعی-نظامی بر روی قله کوه در کرمان، سبب شده که نام آن را «قلعه کوه» نیز بنامند.
مشخصات قلعه
قلعه اردشیر کرمان دارای معماری شگفت‌انگیز و خاصی است. قسمت‌های زیادی از قلعه در حال حاضر از بین رفته است. دیوارهای قلعه ضخامت بسیاری دارد و مصالح به کار رفته در آنها خشت خام است. ابعاد خشت‌های به کار رفته در قلعه اردشیر از خشت‌های معمولی بیشتر است. قطر دیوارهای قلعه در پایه آن به حدود ۶ متر می‌رسد. ساختمان‌های ساخته شده در قلعه، به دو بخش تقسیم می‌شوند. قسمتی از ساختمان قلعه بر روی تپه در جنوب شرقی ساخته شده‌اند که همان بخش ساختمانی قلعه کوه را تشکیل می‌دهند. ارتفاع قلعه اردشیر در حدود ۱۵۰ متر بالاتر از شهر کرمان است. قسمت دیگر بنا بر روی یک تپه کوتاه‌تر قرار گرفته است که آن را آتشکده اناهید نیز می‌گویند.
مشخصات قلعه
قلعه اردشیر کرمان دارای معماری شگفت‌انگیز و خاصی است. قسمت‌های زیادی از قلعه در حال حاضر از بین رفته است. دیوارهای قلعه ضخامت بسیاری دارد و مصالح به کار رفته در آنها خشت خام است. ابعاد خشت‌های به کار رفته در قلعه اردشیر از خشت‌های معمولی بیشتر است. قطر دیوارهای قلعه در پایه آن به حدود ۶ متر می‌رسد. ساختمان‌های ساخته شده در قلعه، به دو بخش تقسیم می‌شوند. قسمتی از ساختمان قلعه بر روی تپه در جنوب شرقی ساخته شده‌اند که همان بخش ساختمانی قلعه کوه را تشکیل می‌دهند. ارتفاع قلعه اردشیر در حدود ۱۵۰ متر بالاتر از شهر کرمان است. قسمت دیگر بنا بر روی یک تپه کوتاه‌تر قرار گرفته است که آن را آتشکده اناهید نیز می‌گویند. اصل قلعه اردشیر، همان ساختمانی است که بر فراز تپه قرار گرفته است. به دلیل نزدیکی این دو قلعه به هم احتمال می‌رود که ساختمان این دو قلعه به هم مرتبط بوده، و قلعه پایینی که به قلعه دختر کرمان شهرت دارد، آتشکده قلعه اردشیر و محل پرستش ایزدبانو اناهید بوده است. در فاصله بین این دو قلعه، باقی‌مانده ساختمان‌هایی دیده می‌شوند که شباهت به قصر، عبادتگاه و مکان‌هایی از این دست دارند. به هر روی، دیدن این مکان نشان می‌دهد که این دو قلعه از هم جدا نبوده‌اند. در حال حاضر، شکل اصلی این قلعه از بین رفته و آثاری از آن برجای مانده است.
موقعیت کنونی قلعه اردشیر در کرمان
تا کنون اقدام باستان‌شناسی قابل ملاحظه‌ای در محل قلعه اردشیر کرمان صورت نگرفته و مطالعه جدی و کاوش‌گرانه‌ای در این محل صورت نگرفته است. یکی از موارد شگفت‌انگیزی که با دیدن قلعه اردشیر به چشم می‌خورد، نبود حصار و حریم خاصی برای حفاظت از قلعه اردشیر است. برای این قلعه حریم خاصی مشخص نشده است، و کسانی که از این قلعه بازدید می‌کنند شاید ندانند که حریم قلعه کجاست و همین گاهی، سبب در معرض خطر قرار گرفتن بنا می‌شد. نصب دکل‌های مخابراتی در مرتفع‌ترین جاهای قلعه اردشیر، و قرار گرفتن پایه‌های دکل در دل قلعه، در سال‌های پیش، سبب ایجاد آسیب در بنا می‌شد. ایجاد حریم برای این قلاع باستانی سبب می‌شود که از گزند چنین آسیب‌هایی دور شوند. قلعه اردشیر از شهر فاصله دارد، اما اطراف آن را خانه‌های بسیاری فرا گرفته‌اند. برخی از بناهای بازمانده از گذشته، نیز در حریم قلعه قرار دارند. اما خوشبختانه فاصله داشتن آن از شهر و فضای اطراف قلعه سبب شده، از ساخت و سازهای مدرن شهری جدید تا حدودی فاصله داشته و از این لحاظ، کمتر مورد آسیب قرار گیرد. اگرچه قلعه اردشیر و قلعه دختر هر یک آسیب‌های بسیار زیادی را در اثر فرسایش متحمل شده‌اند. میراث فرهنگی استان کرمان باید ضمن مراقبت از این سازه باستانی به ترمیم آسیب‌دیدگی‌های آن، اقدام کند و از آنچه به حریم و معماری سازه آسیب می‌زند، جلوگیری کند. در سال‌های اخیر بنا به اعلام میراث فرهنگی استان کرمان، فضای اطراف قلعه، تبدیل به فضای سبز شده و همچنین، در سال ۱۳۹۵ طبق اعلام میراث فرهنگی مرمت قلعه اردشیر شروع شد. در سال گذشته نیز ساخت پارک قلعه اردشیر و قلعه دختر در فضای اطراف قلعه نیز در حال اتمام بوده و در حال حاضر، این مکان، در حال تبدیل شدن، به یک فضای با صفا و مورد پسند گردشگران و بازدیدکنندگان از قلعه است.
