برج آزادی یکی از بناهایی است که هر ایرانی آن را از نزدیک دیده است. این برج معروف و زیبا قبل از انقلاب اسلامی ایران بانام برج شهیاد شناختهشده بوده است و پس از انقلاب نام آن به برج آزادی تغییر کرده است. برج آزادی در سال ۱۳۴۹ خورشیدی توسط حسین امانت، معمار برجسته ایرانی بهعنوان نماد ایران مدرن و برای یادبود جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در میانه یکی از میدانهای غرب تهران به نام میدان شهیاد و یا آزادی کنونی طراحی و ساختهشده است. در این مطلب به سراغ حقایق جالب و خواندنی از این برج زیبا رفتهایم، با ما همراه باشید: 1. در سال ۱۳۴۵ خورشیدی طرح یک نماد شناسایی ایران میان معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در پایان طرح مهندس معمار حسین امانت که در آن روزگار ۲۴ سال داشت و دانشآموخته دانشکده هنرهای زیبا بود برنده و بارأی ساخت برگزیده شد. 2. عملیات ساخت برج در ۱۱ آبان سال ۱۳۴۸ آغاز شد و پس از ۲۸ ماه کار در ۲۴ دیماه سال ۱۳۵۰ بانام برج شهیاد به بهرهبرداری رسید. 3. معماری برج تلفیقی از معماری هخامنشی، ساسانی و نمادهایی از معماری پس از اسلام در ایران است. 4. برج دو آسانسور دارد که از دیوارههای برج بالا میروند، آسانسور اول دوطبقه را طی میکند و به سقف سیمانی میرسد و سپس از آسانسور دوم استفاده میشود، هیچیک از سقفها بسته نیستند و همه آنها به فضای بالاتر راه پیدا میکنند. یکی از سالنهای معروف برگزاری کنسرت در پایتخت، سالن برج آزادی بوده که در زیر این عمارت قرارگرفته است.
تاریخچه برج آزادی
حکومت پهلوی از سال ۱۳۳۹ تصمیم گرفت بنای یادبودی در مدخل غربی تهران (سه راه مهرآباد) بسازد. در ابتدا قرار بود بنایی بهشکل طاق نصرت ساخته شود؛ اما با تخصیص اعتبارات اعلام شد که طرح طاق نصرت عظمت کافی را ندارد. تا اینکه در شهریور سال ۱۳۴۵ طی فراخوانی در روزنامهها، از معماران دعوت شد تا طرحهای خود را ارسال کنند. سرانجام از بین معماران ایرانی، طرح حسین امانت از دانشگاه تهران برنده شد. او که در آن زمان یک دانشجوی ۲۴ ساله بود، مامور ساخت میدانی در پایتخت شد که نمادی برای ایران مدرن باشد و علاوه بر تاثیر بصری، پیشینه تاریخی، فرهنگی و هنری این مرزوبوم را نیز نشان دهد. کار ساخت برج آزادی در ۱۱ آبان ۱۳۴۸ آغاز شد که ۲۸ ماه طول کشید تا اینکه در ۲۴ مهرماه ۱۳۵۰ با حضور ۳۰۰۰ مهمان داخلی و خارجی افتتاح شد. در روز افتتاحیه، برای نخستین بار از منشور کوروش رونمایی شد تا این منشور ۲۵۰۰ ساله پیوندی میان تاریخ باستان ایران و وضعیت رو به توسعه آن زمان کشور باشد. این برج که از تلفیق طاقهای معماری قبل و بعد از اسلام بود، با گذر زمان به نماد شهر تبدیل شد. پس از افتتاح برج آزادی، مسئولیت نگهداری آن به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همین روند ادامه یافت و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رسید. در حال حاضر، مسئولیت اداره برج را بنیاد رودکی بر عهده دارد. همه آنچه که بهعنوان مجموعه فرهنگی برج آزادی میشناسیم، بهیکباره در سال ۱۳۵۰ ساخته نشد و فقط شامل ساختمان برج و بخش زیرزمین میشد.
معماری برج آزادی
میدان و برج آزادی از معماری و طراحی منحصربهفردی برخوردار هستند و در طراحی آن سعی شده است از المانهای معماری ایرانی همچون بادگیر، باغ ایرانی، چهار طاقی، کاربندی و انواع کاشیکاری استفاده شود. میدان آزادی با مساحت ۵۰ هزار متر مربع، زمینی بهشکل بیضی دارد که بنای برج در امتداد محور شرق-غرب و در حدود یکسوم شرقی آن واقع است. معمار این بنا تلاش داشته است تا گذشته درخشان تاریخ ایران را در این سازه حیرتانگیز متبلور کند تا هر کسی که به ایران میآید، با دیدن برج آزادی به عمق فرهنگ این سرزمین پی ببرد.
برج آزادی چند متر است؟
برج آزادی ۶۳ متر طول و ۴۵ متر ارتفاع از سطح زمین دارد و از چهار طبقه تشکیل شده که دارای دو راه پله با ۲۸۶ پلکان و دو آسانسور است. در ساخت این اثر از ۲۵ هزار قطعه سنگ مرمر جوشقان اصفهان و ۹۰۰ تن آهن استفاده شده است. درهای اصلی برج آزادی از سنگ گرانیت همدان ساخته شده و سنگهای طبقه همکف و همچنین طبقات برج نیز از معدن مروارید کردستان استخراج شدهاند.بنای برج از یک هندسه مربع مستطیلی تشکیل شده است که ۱۶ ضلعی شده و در آخر به یک گنبد منتهی میشود که از داخل برج قابلمشاهده است. شکل ظاهری برج آزادی از ترکیب دو جفت قوس بزرگ تشکیل شده است که به هم میرسند و سازه بزرگ سفیدرنگی را به وجود میآورند. این سنگهای سفید نمای ساختمان، با شیارهای فیروزهایرنگ تقسیمبندی شدهاند. برج آزادی دارای چهار نما است که هر دو نما با هم متقارن هستند. تزیینات و مقرنسکاریهای زیبایی نیز در وسط طاق اصلی به کار رفته است که آن را چشمنواز و دوستداشتنی کرده است. خطوط موازی و کشیده پایهها با الهام از سبک معماری هخامنشی هستند؛ قوس اصلی وسط برج، طاق کسری دوره ساسانی را در ذهن تداعی میکند و قوس شکسته بالایی آن با استفاده از معماری پس از اسلام طراحی شده است. آبنما و فوارههای میدان نیز نمودی از باغهای ایرانی هستند. رسمیسازیهای بین این دو قوس، از گنبد مساجد ایران الهام گرفته است. ضمن اینکه کاربندیهای قسمتهای مختلف مجموعه و طبقات برج با الهام از کاربندیهای دوره اسلامی هستند. طراحی برج آزادی رابطه تنگاتنگی با میدان آزادی دارد که در طراحیها و چمنکاری آن مشهود است. به گفته حسین امانت، طراح برج، بهدلیل نزدیکی بنا به فرودگاه مهرآباد امکان افزایش ارتفاع آن به بیشتر از ۴۵ متر وجود نداشت و برای اینکه افراد هنگام رفتن بهسمت برج احساس کنند که به طرف بالا میروند، یک سرازیری در میدان آزادی ایجاد کرد تا کسانی که از جانب فرودگاه مهرآباد وارد میدان میشوند، در مسیری شیبدار حرکت کنند.
داخل برج آزادی
فضای داخلی برج آزادی دارای دو طبقه است که یکی بالای قوس طاق اصلی و دیگری زیر گنبد قرار دارد و امکان دسترسی به آنها با آسانسور فراهم شده است. زیر برج نیز چهار طبقه در اعماق زمین طراحی و ساخته شدهاند. در واقع علاوه بر ایفای نقش المان شهری یا به عبارتی نماد پایتخت توسط فضای خارجی برج آزادی، معماری فضای داخلی آن نیز به دلیل برخورداری از فضاهای مختلفی نظیر گالری، کتابخانه، سالنهای چند منظوره و... بسیار کاربردی است.
سالن ایرانشناسی
سالن ایرانشناسی بهمنظور آشنایی با ویژگیهای اقلیمی، فرهنگی و اقتصادی استانهای مختلف ایران شکل گرفته است. این سالن ۱,۱۲۲ متر مربعی با ماکتی از استانهای مختلف کشور نشانهگذاری شده و شامل مسیری U شکل روی نقالههای متحرک است که تصاویر حجمی و طرحهای مختلف از مراکز تاریخی، مذهبی، صنعتی و... کشور را در بر دارد و از طریق این تسمه نقاله میتوان در عرض ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، کل ایران را گشت.در شمال ماکت، آبنمایی زیبا بهعنوان دریای خزر و در قسمت جنوبی حوضچهای دیدنی به نشانه خلیجفارس و بخشی از دریای عمان خودنمایی میکنند. بازدیدکنندگان با قرار گرفتن روی یک نقاله میتوانند روی این ماکت حرکت کنند و در مسیر بازگشت، شاهد چهار پرده نمایش بزرگ باشند که فیلمهایی از آثار فرهنگی و صنایع دستی ایران را به نمایش میگذارند.
سالن تشریفات
سالن تشریفات برای پذیرایی از مهمانها در نظر گرفته شده بود که بیشتر دعوتشدگان به برنامههای برج آزادی در این محل مورد پذیرایی قرار میگرفتند. از ویژگیهای این سالن میتوان به وجود نقش و نگارهای ایرانی زیبا روی بدنه بتنی و تزیینات سقف اشاره کرد.
گذرگاه پیشینیان
گذرگاه پیشینیان پس از سالن ایرانشناسی قرار گرفته است و شامل چندین ویترین میشود که به نمایش دورهای اشیای مختلف تاریخی و آثار هنرمندان اختصاص دارد. این بخش در راهروی ورودی برج آزادی واقع شده است و فرم معماری خاص و دربهای سنگی از ویژگیهای جذاب آن محسوب میشوند. نورپردازی این راهرو باعث شده است که فضاهای ارتباطی در معماری کهن ایران، دهلیزها و سردابههای قدیمی در ذهن تداعی شود.
تالار آینه
تالار آینه دارای ۱۲ غرفه در دو طرف است که طرحهای حجمی و تصاویر نمادین، شهرسازی، حیات وحش، صنعت نفت، محیط زیست و ورزش را به نمایش میگذارد. در طراحی این ویترینها از آینه استفاده شده است که باعث میشود آنها خیلی بزرگتر از اندازه واقعیشان به نظر برسند و از همین رو به آن تالار آینه میگویند. از ویژگیهای درخورتوجه این بخش، فضای نمایشگاهی آن است که به آثار شاخص هنرمندان، برگزاری نمایشگاههای مختلف صنایع دستی اقوام ایران و کارگاههای آموزش هنری اختصاص دارد. تالار آینه از ضلع شمالی به نگارخانه اقوام، از ضلع شرقی به کتابخانه و از ضلع جنوبی به بخش اداری منتهی میشود.
نگارخانه اقوام و بوستان
نگارخانه اقوام در واقع راهرویی بهشکل نیمدایره با هشت ویترین است که برای نمایش اشیای مردمشناسی و صنایع دستی ایران به کار میرود. بازدیدکنندگان با عبور از این راهرو میتوانند به پایگاه دانستنیها و سالن نمایش دسترسی داشته باشند. نگارخانه بوستان که در مجاورت کتابخانه قرار دارد، نگارخانه اصلی برج آزادی به شمار میرود و سالن وسیعی با نورگیری بزرگ است. این فضای دنج و آرام برای نمایش آثار تجسمی و کارگاههای آموزشی هنری استفاده میشود.
کتابخانه و تالار کهن
کتابخانه برج آزادی با مساحتی حدود ۲۰۰ مترمربع، ۱۱ هزار جلد کتاب دارد که شامل ۲۰۰۰ کتاب ارزشمند مرجع و کتب دیگری در موضوعات مختلف معماری، زبانشناسی، تاریخ و ادبیات به زبانهای فارسی، انگلیسی و فرانسه میشود. اعضای کتابخانه علاوه بر کتبی که ذکر شد، میتوانند از بخش نشریات ادواری نیز استفاده کنند که نشریات مختلف کشور بهصورت روزانه در اختیار آنها قرار میگیرد. تالار کهن (موزه اصلی) درست زیر برج قرار گرفته و ویترینهایی مختص آثار هنری و تاریخی را در خود جای داده است. پس از خارج کردن آثار موزهای این تالار در دهه اول انقلاب اسلامی، مدیریت برج تصمیم گرفت با قراردادن آثار متقارن باعث تنوع در این بخش شود. در ادامه بنیاد رودکی، نمایشگاه زیورآلات بانوان دوران قاجار متعلق به گنجینه کاخ موزه سعدآباد را در این محل برپا کرد.
سالن مولتی ویژن
سالن مولتی ویژن (سالن نمایش) در عمق ۱۵ متری قرار دارد و با پیشرفتهترین فناوری نور، صدا و تصویر برای اجرای همایش، موسیقی و تئاتر به کار میرود. تجهیزات پخش لیزرشو، تجهیزات تصویربرداری و تجهیزات گریم بخشی از امکانات سالن مذکور را تشکیل میدهند. این سالن که مجهز به ۱۸ سکو است و برای ۳۰۰ نفر ظرفیت دارد، از طراحی داخلی و تزییناتی جالبی برخوردار است. از آنجا که این سالن میتواند بهصورت چند منظوره به کار رود، آن را سالن مولتیویژن نامیدهاند و علاوه بر اکران فیلمهای سینمایی، کنسرت موسیقی، اجرای نمایش، برنامهها و مسابقات تلویزیونی، امکان برگزاری همایشهای مختلف، نمایش مولتی ویژن، نمایش لیزر و... نیز وجود دارد. جالب اینکه زیر سکوهای محل نشستن، عکس آثار تاریخی قبل و بعد از اسلام به نمایش درآمده است. سرتان را که بالا بیاورید و به سقف نگاه کنید، تصویر مرداب انزلی خودنمایی میکند و در روبهروی شما نیز سه پرده وجود دارد که هریک فیلمی از انقلاب را نمایش میدهند.
سالن سینمای کوچک
سالن سینمای سیمولیشن (شبیه سازی) در سال ۱۳۸۸ توسط بنیاد رودکی ساخته شد که مجهز به امکانات و تکنولوژی روز دنیا برای ایجاد فضای مجازی هنگام دیدن فیلم است. کلیه ۵۱ صندلی این سالن مجهز به افکتهای حرکتی هستند؛ بهطوری که هنگام دیدن فیلم میتوانید در فضای مجازی فیلم غرق شوید. این سالن در مجاورت سالن ایرانشناسی و در ضلع شرقی ورودی برج آزادی قرار دارد.
ساعت بازدید از برج آزادی چه زمانی است؟
بازدید از برج آزادی همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۶ میسر است؛ ضمن اینکه این برج در روزهای شنبه و ایام شهادت فعالیت نمیکند.