این آرامگاه مساحت بزرگی دارد که در زمان های مختلف بناهای متعددی در آن جا ساخته شده اند. آغاز ساخت این بنا در زمان زندگی خود شیخ صفی الدین شکل گرفت. او و فرزندانش مانند صدرالدین موسی و خواجه علی سیاهپوش برای درست کردن خوانقاهی این محل را انتخاب کردند و بخشی از آن را ساختند. البته منزل او نیز در همین بنا بود. پس از اینکه شیخ صفی الدین از دنیا رفت و طبق وصیت او پیکرش در همانجا دفن شد. شاه طهماسب اول به دلیل ارزشی که شیخ صفی الدین برای او داشت، تصمیم گرفت که این مجموعه را گسترش دهد. برای گسترش بنا تصمیم گرفته شد که هفت بخش به آن اضافه گردد که نشانه هفت مرحله عرفان باشد. این هفت بخش برای رسیدن به بقعه در نظر گرفته شد. این ۷ بخش با ۷ دروازه از هم جدا شدند که آن ها نشانه های هشت نگرش صوفیگری بود. شاهان دیگر صفوی نیز بخش های دیگری به این مجموعه اضافه کردند. آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی در سال ۲۰۱۰ به عنوان یک اثر ملموس در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. برای رفتن به آرامگاه باید در شهر اردبیل به خیابان شیخ صفی و میدان عالی قاپو بروید.

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی به دلیل آن که در طول دوره های مختلف از سال ۷۳۵ تا ۱۰۳۸ هجری قمری، بناهای مختلفی به آن اضافه شده از لحاظ معماری و هنر تزییناتی بسیار مهم می باشد. سردر ورودی آرامگاه توسط دو لنگه چوبی به حیاط باز می شوند که در مقابل آن، سردر اصلی آرامگاه به نام عالی قاپو قرار داشته که در دوران شاه عباس دوم ساخته شده است. این سردر در حال حاضر در مجموعه دیده نمی شود و در انبار بقعه نگه داری می شود. شما می توانید یک حیاط بزرگ مستطیل شکل را در غرب آرامگاه ببینید. دو حوض سنگی داخل حیاط را به زمان صفویان نسبت می دهند. دیوارهای آجری نیز در آن نمایان است که دارای طاقچه و طاق نماست.برخی از کارشناسان قدیمی‌ترین قسمت مجموعه را به چله خانه جدید (قربانگاه) نسبت می دهند. این بنا بیشتر از باقی مجموعه آسیب دیده و در قسمت غربی آن می توانید حجره های آجری را مشاهده کنید که همگی طاق قوسی دارند. در این قسمت بقایای راه پله ای وجود دارد که نشان دهنده این است که احتمالا چله خانه طبقه ای در بالا نیز داشته است. کارشناسان می گویند که از نوع معماری این بنا می شود حدس زد که خانقاه شیخ صفی اینجا بوده است. بخش دیگری در مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی وجود دارد که به سردر عباسی معروف است. برای دیدن این سردر باید به عرض شرقی راهرو میانی بروید. نام شاه عباس در کتیبه ای در این سردر با تاریخ ۱۰۳۶ دیده می شود. قندیل خانه یا صحن اصلی به محوطه ای مستطیل شکل می گویند که سنگ فرش شده است و یک حوض سنگی کم عمق در میان ان دیده می شود. چاهی در این جا وجود دارد که در گذشته برای تامین آب استفاده می شده اما اکنون قابل استفاده نیست و روی آن پوشیده شده است.

می توان گفت که این گنبد هسته مرکزی مجموعه است که توسط فردی به نام صدرالدین موسی ساخته شده است. کلمه جلاله الله روی آن دیده می شود که به صورت تکرار شونده کار شده که به همین دلیل این گنبد را گنبد الله الله می نامند. از بیرون این گنبد می توان یک برج آجری دید که استوانه ای شکل است. روی ساقه و گنبد آجری کاشی های فیروزه ای نمایان هستند. آیات قرآن نیز با خط ثلث در کتیبه ای در محل اتصال برج و ساقه گنبد وجود دارد.

یکی از زیباترین تزیینات معماری را می توانید در چینی خانه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی ببینید. برخی اعتقاد دارند که چینی خانه یکی از قدیمی‌ترین بناهای این مجموعه می‌باشد. قبل از دوران شاه عباس از این قسمت برای اجتماع استفاده می کردند و پس از آن با کمی تغییر در آن، چینی خانه به محلی برای نگهداری از کتاب های نفیس و چینی های سلطنتی تبدیل شد. ظروف چینی که در آن گذاشته می شدند به سفارش شاه عباس اول ساخته شده بودند. این ظروف که همگی مهری سلطنتی داشتند، در جایگاه هایی که دور تا دور این محل برای آن‌ها تعبیه شده بود نگهداری می شدند. وقتی که می خواهید به این قسمت بروید یک چهارطاقی زیبایی را می بینید که ایوان های نیم گنبدی در آن ایجاد شده است. تزیینات منبت کاری و خاتم کاری این ایوان ها را بسیار زیبا کرده است. از زیباترین عناصری که در چینی خانه می توانید مشاهده کنید سقف آن می‌باشد که از چوب و گچ ساخته شده است. در این سقف می‌توانید محفظه‌هایی ببنید که از ارتفاع سه متری بدنه دیوار تا بالا ساخته شده اند که نقش هایی از گل و برگ برای تزیین آن ها به کار رفته است. این محفظه‌ها برای نگهداری از ظروف چینی و اشیای قیمتی درست شده و استفاده می شدند.