موزه حمام زنانه گنجعلیخان در شهر کرمان واقع شده است و در دوره حاضر تغییر کاربری داده است و تبدیل به موزه مردم شناسی گردیده است . این بنا توسط ” گنجعلیخان” حاکم وقت شهر کرمان در مجموعه ای که خود بانی آن بوده است (مجموعه گنجعلیخان کرمان)در عصر صفویه شکل گرفته است. که بیانگر معماری پر عظمت دوران صفویه می باشد. این حمام در بازار کرمان وجنوب میدان گنجعلیخان و شمال حمام مردانه گنجعلیخان می باشدکه پس از پیچ و خم های کوچه های کاهگلی که زیبا باز سازی شده است به این حمام زیبا می رسیم. این حمام نیز مانند حمام سنتی مردانه گنجعلیخان دارای رختکن، گرمخانه و عناصر دیگر است.این حمام به واسطه تناسبات، ابعاد زیبا و همجواری با حمام مردانه بسیار قابل اهمیت است، به گونه‌ای که در ساخت و ساز بخش‌هایی از این بنا از ستونهای سنگی یکپارچه استفاده شده است. ورودی این حمام با چند پله به سمت پایین به فضای رختکن متصل می گردد .پوشش طاق و گنبدی بودن حمام که برروی ستونهای سنگی قرار گرفته است.بسیار چشم نواز می باشد.گرمخانه حمام فضایی تقریبا مستطیل شکلی دارد که بر روی چند ستون و دیواره های جانبی قرار گرفته است و کف گرمخانه با سنگ های مرغوب پوشیده شده است. این حمام هم اکنون با مدلهایی از لباسهای عروس قوم های مختلف ایرانی مزین شده. این مدلها مجسمه هایی زنانی هستند که هدف معرفی پوشش قوم های مختلف ایرانی میباشد. هم اکنون گردشگران زیادی از این حمام دیدن می کنند این حمام با مساحت 350 متر مربع تا دهه 40 فعال بوده است و بازسازی آن از سال 88آغازشد و در بهمن 90 به اتمام رسید .
تاریخچه حمام گنجعلی خان کرمان
طبق اسناد تاریخی مجموعه گنجعلی خان در دوره صفوی و به دستور گنجعلی خان، حاکم وقت کرمان ساخته شده است. معمار و طراح این بنای تاریخی، شخصی به نام استاد سلطان محمد، معمار یزدی بوده است. همچنین، به نظر می‌رسد این اثر تاریخی توسط علیمردان خان، پسر گنجعلی خان تکمیل شد و شکل امروزی به خود گرفت و تا حدود ۶۰ سال پیش، مردم از این حمام استفاده می‌کردند. اما از زمانی که مرمت این حمام در دستور کار قرار گرفت، به موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری داد.
معماری حمام گنجعلی خان کرمان قسمت اول
طبق اظهارات کارشناسان معماری و باستان شناسی، این مجموعه، شامل میدان، مسجد، بازار، حمام و... است، و مساحتی بالغ بر ۱۱ هزار مربع را به خود اختصاص داده که به زیبایی شهر کرمان، کمک شایانی کرده است. حمام گنجعلی خان ۲۶ متر طول، ۳۰ متر عرض و حدود ۱۳۰۰ متر مربع زیر بنا دارد که از سردری با معماری منحصر به فرد، ورودی به شکل دالان، رختکن، حوض وخزینه برخوردار است. استادکاران و هنرمندان برجسته‌ی ایران کهن، در زیباسازی و طراحی این اثر تاریخی، با نقاشی‌های بسیار ظریف، استفاده از خوشرنگ‌ترین کاشی های موجود، نورپردازی محوطه‌ی حمام، تزئینات گچبری زیبا و چشم نواز و خطاطی‌های دلنشین هنرنمایی کرده‌اند. نمای بیرونی و سردر حمام این عمارت کهن، با مصالحی مانند آجر به رنگ نیلی و سنگ مرمر، نقاشی‌هایی که بر اساس مدارک موجود، توسط استاد چییره‌دست ،میرزا شکرالله، در آن زمان روی سقف ورودی حمام گنجعلی خان کشیده و با مقرنس بندی تزئین شده است. به نظر می‌رسد در بالای درب ورودی حمام، نقاشی‌هایی از دوران صفویه وجود داشته که به تازگی توسط استادان و معماران، بازسازی شده‌اند. همچنین، کتیبه‌ای از جنس سنگ مرمر در حمام وجود دارد و شعری به خط نستعلیق بر روی آن حکاکی شده است. آخرین مصرع این شعر، سال به اتمام رسیدن ساخت حمام گنجعلی خان را با تبدیل کردن به حروف ابجد نشان می‌دهد. گچبری و نقاشی‌هایی که روی سردر ورودی حمام به چشم می‌خورد، مربوط به دوران حکومت صفویان و قاجاریان است. قسمت بالایی آن، مقرنس کاری که مربوط به زمان حکومت صفویان است مشاهده می‌شود و هنرمندان سازنده‌ی آن، سردر را با گل وبوته تزیین کرده‌اند. جالب است بدانید که گچبری این بخش از عمارت، در سال ۱۳۷۴، توسط اداره‌ی میراث فرهنگی استان کرمان، بازسازی شده است.
معماری حمام گنجعلی خان کرمان قسمت دوم
بخش دیگری از حمام گنجعلی خان مربوط به سالن داخلی آن است. این حمام، مانند دیگر حمام‌های ایران کهن، از بخش‌های مختلف و مجزایی از جمله قسمت شاه‌نشین تشکیل شده است تا جایگاه اقشار مختلف جامعه (ثرومندان و مردم عادی)، از یکدیگر مجزا شود. معماران زبردست و خلاق آن زمان، برای آسایش و راحتی مراجعه کنندگان به حمام گنجعلی خان، رختکنی را با ۶ غرفه‌ی جداگانه طراحی کردند که عموم مردم بتوانند نهایت استفاده را ببرند. نام دیگر رختگن سربینه است که از قسمت‌های مهم حمام محسوب می‌شود. همچنین، معماران با استفاده از کاشی‌ها و سنگ‌های خوش رنگ و زیبا، به سرتا سر این حمام، نمای چشم‌گیری داده‌اند. سقف رختکن نسبتا بلند و بر ستونهای مستحکم استوار است. شش غرفه دورتادور رختکن قرار گرفته‌اند و حوض زیبایی در وسط این غرفه‌ها خود‌‌نمایی می‌کند. همچنین، فواره‌ای که در مرکز این حوض تعبیه شده، موسیقی دلنوازی را به قلب و دل بازدید‌کنندگان هدیه می‌دهد. رختکن حمام گنجعلی خان با زیراندازهای خوشرنگ، بقچه‌های کرباسی، لنگ‌هایی که مخصوص خشک کردن هستند و قطیفه‌ها، مزین شده است. در این اثر تاریخی، مجسمه‌هایی از جنس موم با پوششی از لباسهای محلی مردم کرمان، اعم از روحانیون، مردم عادی وپیشه‌وران، صحنه هایی از عبادت کردن و حمام کردن به سبک سنتی، حضور دارد. ضمن اینکه می‌توان وسایل مختلف و مورد نیاز استحمام از جمله سدر، تاس، حنا، شانه های قدیمی، لنگ، سنگ پا و آیینه های گوناگون که در آن دوران مورد استفاده قرار می گرفت را از نزدیک مشاهده کرد.. به نظر می‌رسد مجسمه‌ها در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی در دانشکده هنرهای زیبای تهران ساخته و به حمام گنجعلیخان ارسال شده‌اند. سقف رختکن حمام گنجعلیخان، یزدی‌بندی و کاربندی‌های مختلف و چشم‌گیری دارد که از کاشی‌های خشتی و نقاشی‌های اسلامی برای تزئین آن استفاده شده است.
